Đã bao giờ bạn tự hỏi “Tại sao tôi không thấy vui”, “Tại sao tôi không thấy hạnh phúc” chưa ? Vậy hạnh phúc là gì ? Và bạn đã bao giờ tự hỏi “Tại sao đôi khi chúng ta cảm thấy vui vẻ, phấn khởi ” ? Đó chính là nhờ vào những “hormone hạnh phúc” mà cơ thể sản xuất ra. Chúng tác động lên tâm trạng, cảm xúc và mang lại cho chúng ta những trải nghiệm tích cực.
Chúng ta hãy liệt kê 4 hormone chính liên quan đến hạnh phúc sau đây:
- Dopamine:
- Đóng vai trò chính trong hệ thống thưởng thức của não bộ
- Được giải phóng khi chúng ta cảm thấy thỏa mãn sau khi đạt được một mục tiêu nào đó
- Kích thích cảm giác hưng phấn, vui vẻ và tích cực
- Thúc đẩy động lực và ham muốn để hoàn thành các mục tiêu
- Giúp tăng tập trung, sự chú ý và cảm giác khao khát
- Có liên quan đến các hành vi gây nghiện như ăn, uống rượu, cờ bạc…nên cũng có tác dụng gây nghiện !
- Đóng vai trò chính trong hệ thống thưởng và phần thưởng
- Được mệnh danh là “hormone thưởng thức”, dopamine mang lại cảm giác thỏa mãn, vui sướng khi chúng ta đạt được mục tiêu dù nhỏ hay lớn, thưởng thức món ăn ngon, hoặc tham gia vào những hoạt động thú vị. Cảm thấy biết ơn, hoặc đơn giản chỉ là tận hưởng những khoảnh khắc đẹp trong cuộc sống.
- Được sản xuất chủ yếu ở não và đường ruột
- Có tác dụng giảm căng thẳng, lo lắng
- Được sản xuất chủ yếu ở não và đường ruột
- Điều chỉnh và ổn định tâm trạng, giúp con người cảm thấy thoải mái, hạnh phúc
- Tham gia điều chỉnh giấc ngủ, giảm stress và lo lắng
- Giúp cải thiện cảm xúc, tăng cảm giác lạc quan, tự tin, cân bằng tâm trạng
- Có liên quan đến chức năng tiêu hóa, kích thích cảm giác no và kiểm soát ăn uống
- Thiếu serotonin có thể dẫn đến trầm cảm, lo âu, mất ngủ
- Oxytocin:
- Sản xuất chủ yếu ở tuyến yên
- Được gọi là “hormone tình yêu” vì kích thích cảm giác gắn kết, tin tưởng
- Thúc đẩy các mối quan hệ xã hội tích cực, tình bạn, tình yêu
- Giúp giảm căng thẳng, tăng cảm giác thân mật
- Biết đến như “hormone tình yêu”, oxytocin giúp tăng cường sự gắn kết, tin tưởng và đồng cảm giữa con người với nhau.
- Endorphin:
- Được tiết ra chủ yếu ở não, tủy sống và tuyến yên
- Tác động lên hệ thần kinh trung ương, đem lại cảm giác vui vẻ, thoải mái
- Giảm cảm giác đau đớn, căng thẳng
- Thúc đẩy trạng thái thư giãn, an lành
- Đóng vai trò như một chất giảm đau tự nhiên, endorphin cũng mang lại cảm giác hưng phấn và sảng khoái.
Một vài ví dụ cụ thể liên quan đến hạnh phúc:
Dopamine:
- Khi bạn hoàn thành một dự án lớn và nhận được lời khen ngợi từ sếp.
- Lúc bạn thưởng thức một miếng bánh sô cô la ngon tuyệt.
- Khi bạn chơi game và vượt qua một cấp độ khó.
Serotonin:
- Cảm giác thư thái sau khi tập thể dục.
- Khi bạn dành thời gian ngắm nhìn thiên nhiên.
- Lúc bạn nghe một bản nhạc yêu thích.
Oxytocin:
- Cảm giác ấm áp khi ôm người thân.
- Khi bạn làm một việc tốt giúp đỡ người khác.
- Lúc bạn cười đùa cùng bạn bè.
Endorphin:
- Cảm giác sảng khoái sau khi chạy bộ.
- Khi bạn cười thật tươi.
- Lúc bạn nghe một câu chuyện hài hước.
Vậy làm thế nào để tăng cường hormone hạnh phúc?
- Tập thể dục thường xuyên:
- Vận động cơ bắp kích thích sản xuất endorphin, mang lại cảm giác vui vẻ, thư giãn.
- Các bài tập như chạy bộ, yoga, dance… cũng thúc đẩy sự giải phóng dopamine và serotonin.
- Làm những điều mình yêu thích giúp giải tỏa căng thẳng và sản sinh dopamine.
- Tham gia các hoạt động vui vẻ và dinh dưỡng lành mạnh:
- Những trải nghiệm như du lịch, gặp gỡ bạn bè, tham gia sở thích yêu thích… kích thích sự giải phóng dopamine.
- Các hoạt động sáng tạo như nghe nhạc, nghe nhạc, vẽ tranh hay đi dạo trong công viên đều thúc đẩy sản xuất serotonin và dopamine.
- Dinh dưỡng lành mạnh: Các loại thực phẩm giàu L-Tryptophan (tiền thân của serotonin) như chuối, trứng, các loại rau xanh, hạt… giúp cải thiện tâm trạng.
- Duy trì các mối quan hệ tích cực:
- Tương tác, ôm ấp, hôn với những người thân yêu kích thích sự tiết ra oxytocin.
- Cảm giác gắn kết, tin tưởng trong các mối quan hệ xã hội cũng làm tăng oxytocin.
- Thực hành các kỹ thuật thư giãn:
- Thiền định, ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh… giúp cân bằng và gia tăng serotonin.
- Giảm stress, lo lắng cũng thúc đẩy sự giải phóng endorphin.
Hãy Tập trung vào những điều tích cực: Thay vì tập trung vào những điều tiêu cực, hãy cố gắng nhìn vào mặt tốt của cuộc sống !
Lưu ý với Dopamine và cơ chế gây nghiện của dopamin
Dopamine thường được ví như “tiền tệ” của não bộ, nó đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra cảm giác vui sướng, thỏa mãn và có động lực. Tuy nhiên, khi cơ chế sản xuất và giải phóng dopamine bị rối loạn, nó có thể dẫn đến hiện tượng nghiện.
Cơ chế gây nghiện của dopamine:
- Cảm giác thưởng thức tức thì:
- Khi chúng ta tham gia vào một hoạt động nào đó, ví dụ như ăn đồ ngọt, chơi game, hoặc sử dụng chất kích thích, dopamine được giải phóng, mang lại cảm giác hưng phấn và thỏa mãn ngay lập tức.
- Cảm giác này rất mạnh mẽ và dễ gây nghiện.
- Vòng lặp thưởng thức:
- Não bộ ghi nhớ cảm giác dễ chịu này và tạo ra một vòng lặp. Mỗi lần muốn lặp lại cảm giác đó, chúng ta lại tìm đến hành động đã từng mang lại dopamine.
- Vòng lặp này càng được lặp lại nhiều lần, nhu cầu về dopamine càng tăng cao.
- Sự dung nạp:
- Để đạt được cùng một mức độ hưng phấn, chúng ta cần phải tăng cường kích thích hoặc tăng liều lượng chất kích thích.
- Điều này dẫn đến tình trạng dung nạp, nghĩa là cơ thể cần ngày càng nhiều dopamine để đạt được cảm giác thỏa mãn.
- Rối loạn hệ thống thưởng thức:
- Việc lạm dụng dopamine trong thời gian dài có thể làm rối loạn hệ thống thưởng thức của não bộ.
- Não bộ trở nên kém nhạy cảm với dopamine tự nhiên, dẫn đến cảm giác chán nản, trống rỗng và khó tìm thấy niềm vui trong những hoạt động bình thường.
Các yếu tố góp phần vào nghiện dopamine:
- Di truyền: Gen di truyền có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với dopamine.
- Môi trường: Môi trường sống, áp lực xã hội, và các yếu tố tâm lý đều có thể tác động đến việc hình thành các hành vi nghiện.
- Tuổi tác: Tuổi vị thành niên là giai đoạn dễ bị ảnh hưởng bởi các chất kích thích và hành vi gây nghiện.
Các ví dụ về hành vi gây nghiện liên quan đến dopamine:
- Nghiện chất kích thích: Ma túy, rượu, nicotine đều làm tăng đột ngột lượng dopamine trong não.
- Nghiện hành vi: Nghiện game, nghiện mạng xã hội, nghiện mua sắm, nghiện cờ bạc.
- Rối loạn ăn uống: Ăn quá nhiều đồ ngọt, thức ăn nhanh để tìm kiếm cảm giác thỏa mãn tức thời.
Cách phòng ngừa và điều trị nghiện dopamine:
- Xây dựng lối sống lành mạnh: Tập thể dục đều đặn, ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Chia sẻ với bạn bè, người thân hoặc chuyên gia tâm lý.
- Thay thế các hành vi gây nghiện bằng các hoạt động lành mạnh: Đọc sách, học một kỹ năng mới, tham gia các hoạt động xã hội.
- Điều trị chuyên nghiệp: Nếu nghiện quá nặng, cần tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia.
Tóm lại, dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng, nhưng khi bị lạm dụng, nó có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng. Hiểu rõ cơ chế gây nghiện của dopamine sẽ giúp chúng ta phòng ngừa và điều trị các hành vi nghiện hiệu quả hơn.
Lời khuyên: Việc tăng cường hormone hạnh phúc là một quá trình lâu dài. Hãy kiên trì thực hiện những thói quen lành mạnh để có một cuộc sống vui vẻ và hạnh phúc hơn.
Nếu bạn muốn biết thêm về serotonin hãy xem tại đây: Serotonin
